مقدمه:
تامين اجتماعي به مفهوم کنونيش نتيجه يک تحول تاريخي طولاني است که با احساس نياز انسان به امنيت اقتصادي در رويارويي با خطرات اجتماعي آغاز شد سپس اين نياز همگاني با تحول اوضاع اجتماعي، اقتصادي، سياسي و فکري جوامع انساني متحول شد تا به وضع کنوني خود رسيد که وضع موجود هم فرودگاهي است در مسير حرکت مداوم آن. انسان در اصل با حاصل دست رنج خود زندگي ميکند، لذا کار طريق حفظ وجود اوست بنابراين به هنگام کاهش فرصت اشتغال کار يا از دست دادن قدرت کار، وجود وي در معرض خطر قرار مي گيرد.
انسان به ميزان ادراک نياز به کار و خطراتي که قدرت کار يا ادامه آن را تهديد ميکند دچار ترس از آينده و نگراني براي سرنوشت خود ميشود. احساس ترس انسان از آينده و نگراني براي سرنوشت به طور دائم عامل انگيزش وي جهت دستيابي به وسايلي بوده است که بواسطه آنها خود را از خطرات انقطاع کار و نتايج آن از قبيل فقر (تيره روزي) و نيازمندي حفظ کند.
انسان در زمان ها و مکان هاي مختلف، با وسايل گوناگوني با اين خطرات مقابله کرده است. در مرحله نخست به مجموعه اي وسايل موسوم به وسايل سنتي متوسل شده است مثل پس انداز، تعاوني اجتماعي و بيمه خاص با وجود اين، تحولات اجتماعي و اقتصادي جوامع انساني به ويژه پس از انقلاب صنعتي و عواملي که باعث رشد فرديت و گستتن پيوند هاي تعاون اجتماعي شده است ناکارآمدي اين وسايل و ناتواني آنها را از همگام شدن با اين تحولات در رويارويي با خطرات جديد انقلاب صنعتي، اثبات کرده است. از بطن اين نياز نظام هاي بيمه اجتماعي متولد شدند و ديري نپاييد که اين نظام ها در نظام واحدي به نام نظام تامين اجتماعي جمع شدند.
به اين ترتيب تامين اجتماعي ثمره ي ک مبارزه تاريخي طولاني است که انسان براي دفاع از امنيت اقتصادي خود عليه خطرات اجتماعي تهديد کننده وي به آن وارد شده است.
در ادامه، مراحل اين مبارزه را بررسي مي کنيم و با بحث وسايل سنتي آغاز ميکنيم و سپس به نظام هاي بيمه اجتماعي مي پردازيم و در نهايت درباره ظهور تامين اجتماعي و تحول آن سخن خواهيم گفت.
مبحث اول
وسايل سنتي:
منظور از وسايل سنتي، مجموعه وسايلي است که انسان آن را قبل از انقلاب صنعتي براي در امان نگهداشتن خود از نياز و فقر، در صورت انقطاع درآمد به سبب بيماري، پيري، از کار افتادگي يا يکي از اين اسباب، بکار گرفته است.
اين وسايل عبارتند از: پس انداز، کمک هاي (معاضدت هاي) اجتماعي، همياري متقابل و بيمه خاص و مسئوليت مدني به عنوان وسيله غرامت ناشي از ضرر کار. پس از بررسي اين وسايل درباره ناکارآمدي آنها در محقق ساختن حمايت اقتصادي در مقابل خطرات ناشي از انقلاب صنعتي، سخن خواهيم گفت.
مطلب نخست:
پس انداز (Epargne):
منظور از پس انداز، کنار گذاشتن بخشي از درآمد فعلي جهت مواجهه با نيازهاي غير مترقبه اي است که در آينده ايجاد ميشود يا ممکن است هدف از اين کنار گذاشتن ايجاد سرمايه اي براي سرمايه گذاري جهت دريافت سود براي افزايش درآمد باشد.
انسان پس انداز را از زمانيکه مالکيت به زندگي اش وارد شد، شناخت و ضرورت احتياط به منظور حوادث غير مترقبه آينده و عاقبت انديشي را احساس کرد. به اين ترتيب انسان بخشي از اموال روزانه خود را براي مواجهه با نيازهاي فرديش به ويژه اوقات از کار افتادگي يا اضطرار جهت رويارويي با هزينه هاي استثنايي مانند هزينه هاي ناشي از بيماري و آسيب ديدگي کنار مي گذاشت.
اموال پس انداز شده در مکان هاي معمولي نگهداري ميشد که باعث در معرض سرقت يا تلف قرار گرفتن آنها ميشد، همچنين هيچ سودي در بر نداشت. براي دفع اين خطرات، بانک هايي به منظور وديعه گذاري ايجاد گرديدند که وظيفه حفظ اموال پس انداز شده را در مقابل سود يا اجرت مورد توافق بر عهده گرفتند.
